طهماسب مظاهری در ادامه سخنان خود در مراسم تودیع و معارفه اظهار داشت: مردم می‌فهمند که امروز تورمی که با آن رو به رو هستند این ویژگیها را ندارد. قدرت خرید مردم در اثر این تورم جبران نمی‌شود. صادرات کالاها و خدمات با تزریق تورم داخلی و تثبیت نرخ ارز و طرح ایده کاهش نرخ ارز می‌رود که موضوعیت خود را از دست بدهد.
وی افزود:‌ دمیدن به تنور تورم و کاهش نرخ ارز دعوتی عام است به تولیدکنندگان خارج از کشور برای تصرف تولیدکنندگان داخل.
وی با تأکید بر اینکه ذخایر بانک مرکزی قوام ارزی و اعتباری کشور است گفت: این ذخایر پول مردم است دولت یک بار آن رابه بانک مرکزی فروخته و دیگر صاحب اختیار آن نیست.
رئیس کل سابق بانک مرکزی با بیان اینکه برای دولت به لحاظ ساختاری وظایفی در قانون اساسی تعریف شده که بسیار هزینه بر است گفت: دولتها همه همتشان را برای انجام این وظایف قرار داده‌اند اما تأمین مالی برای انجام آن وظایف به نسبت مورد نیاز دیده نشده است. وظایف دولت در زمینه بهداشت، آموزش، آموزش عالی، زیرساختها و ارتقای بشریت پیش بینی شده اما نحوه تأمین اعتبار برای آن دیده نشده است.
وی تأکید کرد: در قبال کاهش هزینه‌های دولت که به معنی کاهش خدمت رسانی است همیشه مقاومت وجود دارد. افزایش درآمدهای دولت هم به طرق مختلف مورد مقاومت است. لایحه ارزش افزوده و مقاومت‌هایی که در قبال آن مطرح شده است آخرین نمونه آن است.
مظاهری ادامه داد: بعد از انقلاب تقریبا هیچ سالی نتوانسته ایم بودجه دولت را بدون مداخله بانک مرکزی و کسری بودجه آشکار یا پنهان ببندیم. به این دلیل است که کسری بودجه دولت در اقتصاد کشور ما نهادینه شده است.


*اختلاف نظر بین دولت و بانک مرکزی ربطی به اشخاص ندارد

وی افزود: اختلاف نظر بین دولت و بانک مرکزی ربطی به اشخاص ندارد و ناشی از این امر است. درجه مدارا و تسامح و درجه پایبندی به وظایف و مسئولیت‌های پیش بینی شده برای آنها شدت این اختلاف نظر را تنظیم می‌کند.
به گفته رئیس کل سابق بانک مرکزی دولت همواره به دنبال خدمت رسانی بوده است. خدمت رسانی نیاز به هزینه دارد و به واسطه اینکه هم وظایف خیلی زیاد است و هم ساختار مالیاتی ضعیف است مالیاتها تکافوی این هزینه دائمی را نمی‌کند.
وی ادامه داد: البته ساز و کارهای دیگری هم مثل اوراق قرضه می‌توانست به دولت کمک کند یا نرخ سود پول می‌توانست به دولت کمک کند که از آنها بهره گیری درست به عمل نیاید.
وی با تأکید بر اینکه وظیفه بانک مرکزی حمایت از سپرده گذاران و انضباط پولی است گفت: این تقابل وظایف گاهی اوقات حل می‌شود دو طرف باید با هم توافق کنند اگر یک طرف به نفع طرف دیگر حذف یا تسلیم شود یکی از اهداف نادیده گرفته خواهد شد.
مظاهری مشکل اصلی کشور را فقدان ابزارهای تأمین کننده منابع دانست و گفت: یک مشکل کوچک دیگر تأمین مالی تولید است و چون دولت‌های ما توسعه گرا بودند و این چنین دولت‌هایی تمایل به رشد دارند مشکلی وجود ندارد اما یک بد فهمی در خصوص این نکته وجود دارد که با پول می‌توان تولید را رونق داد و این بدفهمی هنوز حل نشده است.


*رابطه دولت و بانک مرکزی به یک مسئله سیاسی تبدیل شده است

رئیس کل سابق بانک مرکزی تصریح کرد: مالیه عمومی همواره رابطه دولت و بانک مرکزی به یک مسئله سیاسی تبدیل کرده است. تأمین مالی تولید هم رابطه دولت و بانکها را دچار مشکل کرده است.
وی افزود: آنجا که دولت توسعه گرا خودش را متولی و متصدی تولید می‌داند و سیاست توزیع منابع را با دید عدالت جویانه و با ابزار فیزیکی و اداری دنبال می‌کند و تأمین اعتبار برای واحدهای تولیدی مورد نظر خود را تأمین اعتبار برای خودش می‌داند این دو مشکل مالیه عمومی و تأمین مالی تولید با هم عجین می‌شوند. تأمین منابع برای تولید در حال کار نیز نادیده گرفته می‌شود.
وی کاهش تعهدات دولت و انجام طرح‌هایی از قبیل اصل 44 را راه نجات دولت عنوان کرد و با بیان اینکه راه برای دولت حاصل نیست و حتی قبول آن هم کاری مشکل است گفت: راهی دیگر این است که مردم دولت را تأمین مالی کند. این ترکیب باعث می‌شود وقتی قیمت نفت پایین آمد استقراض از بانک مرکزی راه حل تأمین مالی دولت شده و تورم کسری بودجه به وجود آید و با افزایش قیمت نفت افزایش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و تورم ناشی از آن به عنوان راه حلی دیگر در نظر گرفته شود.
مظاهری گفت: بانک مرکزی آخر خط این ماجرا قرار دارد و باید جلوی این معادله را ببندد حضور عملیاتی بانک مرکزی یعنی افزایش پایه پولی و ایجاد پول پرقدرت و بالابردن حجم نقدینگی فارغ از میزان رشد تولید.


* اتهام «چوب لای چرخ گذاشتن» به بانک مرکزی

وی با اشاره به اینکه رونق تولید با اعطای تسهیلات هم معنی شده است خاطرنشان کرد:‌هر زمانی که بانک مرکزی تصمیم گرفته قوام و انتظامی به این جریان بدهد آن را «چوب لای چرخ گذاشتن»‌نامیده‌اند. بانک مرکزی باید تصمیم بگیرد یا همراه این قافله حرکت کند و همه آثار تورمی آن را بپذیرد یا موضع خودش را حفظ کرده و جدا شود.
رئیس کل سابق بانک مرکزی ادامه داد: یکی از اشکالات این ساختار عادت کردن به تأمین اعتبار از این طریق سهل و آسان است و مثل هر عادتی ترک آن سخت و پرهزینه است.
مظاهری با بیان اینکه وقایع عموما بر روندها سوارند تمرکز بر تک تک وقایع را موجب غافل شدن مدیران از روندها ارزیابی کرد و اظهار داشت: برای درک عمیق تر تحولات و چاره‌‌یابی‌های اساسی‌تر باید به روندها توجه کرد. برای تدوین روندها باید ساختارها و ساز و کارهای ایجاد کننده روندها راشناخت و برای اصلاح روندهای نامطلوب باید ساختارها و مبانی ایجاد کننده آنها را اصلاح کرد.
مظاهری با تأکید بر اینکه روشها به خودی خود مقدس نیستند گفت:‌ اگر روشی را اعمال کردیم و نتیجه عکس گرفتیم باید فکر دیگری کنیم. چرا که روشها به خاطر نتایجی که می‌دهند مقدس می‌شوند. البته نبودن استراتژی در صورتی خوب است که اهمیت ندهیم به کجا خواهیم رفت.
وی افزود:‌ اگر استراتژی خاص خود را نداشته باشیم بخشی از استراتژی یک نفر دیگر خواهیم شد. دیدگاه استراتژی جلوتر از حوادث پیش می برد همواره پاسخ‌های روشنی را به تصمیم گیرندگان ارائه می‌کند.

*هر دو سیاست تورم بالا ، سود پایین و تورم پایین، سود بالا ضد توسعه اند

مظاهری با تأکید بر پرهیز از افراط و تفریط و تصمیمات اقتصادی به وجود نرخ تورم یازده درصدی و سود بانکی 24 درصدی در سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: در حال حاضر نیز که تورم حدود 20 درصد است می‌خواهیم سود بانکی را به 12 درصد برسانیم.
وی تبعیت از اصول علمی را راه حل توسعه دانست و گفت: هر دوی این سیاستها ضد توسعه بوده‌اند.
مظاهری با تأکید بر لزوم قائل شدن تفاوت بین برنامه ریزی دولت و تصمیم مردم گفت: سیاست‌های پولی باید در بانک مرکزی تبیین و تنظیم شود. یک نهاد تخصصی باید برای اجرای این وظیفه سنگین طراحی و مستقر شود. این نهاد با شخص رئیس جمهور و از طریق ایشان با دولت تعامل داشته باشد. بانک مرکزی باید در تصمیمات و اقدامات خود از مجموعه دولت مستقل باشد و نظارت آن بر عملکرد نهادها و مؤسسات پولی و مالی نباید تحت الشعاع هیچ ملاحظه‌ای قرار گیرد.
مظاهری ارزیابی و مقایسه وضعیت کشور را با شاخص‌های داخلی کاری اشتباه توصیف کرد و گفت: باید وضعیت اقتصادی کشور را با کشورهای همسایه و دیگر کشورهایی که پیشرفت کرده‌اند مقایسه کنیم. لازم است در عالم رقابت فکر کنیم هم در صحنه داخلی فراهم کردن زمینه رقابت سالم بین فعالین اقتصادی مهم است و هم در صحنه بین المللی فراهم کردن رقابت بین ایران و ایرانیها و دیگران و رقبا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
مظاهری تورم موجود را ناشی از کاهش عرضه به واسطه قحطی، کاهش تولید و خشکسالی، افزایش هزینه عوامل تولید مانند سوخت و انرژی و افزایش تقاضا نسبت به عرضه به واسطه رشد نقدینگی دانست و با بیان اینکه دو عامل اول تا حدودی خارج از اراده است عامل سوم را عاملی اختیاری و بسیار تأثیرگذار توصیف کرد.
وی تصریح کرد: عدم رعایت انضباط مالی و روی آوردن به سیاست توسعه، هزینه‌های دولتی و تولید پول و توزیع پول در جامعه نشانه‌ای از علاقه و همت و کوشش دولت در خدمت جامعه نیست.


* طرح «نجات سیستم بانکی» مظاهری

رئیس کل سابق بانک مرکزی ادامه داد: در مورد سیستم بانکی از حدود دو ماه قبل بسته‌ای تحت عنوان پیشنهادهای «نجات سیستم بانکی» در 46 صفحه و یک خلاصه چهار صفحه‌ای ارائه شده است که بخشی از آن تأیید و اجرا شده و بخشی از آن هم تأیید نشده اما از آنجا که جزء حیطه وظایف بانک مرکزی بود به اجرا رسید.
وی افزود: بخشی از این دسته توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام عملی شد و بخش‌هایی از آن هنوز به مرحله اجرا نرسیده و در قالب پیشنهاداتی است که هنوز به قوت خود باقی است.
مظاهری خاطرنشان کرد: توصیه می کنم آن مجموعه که تصویر و تحلیلی از وضعیت فعلی سیستم بانکی به همراه مجموعه‌ای از راه‌حلها است در اختیار گروهی خبره و کارشناس قرار گیرد تا نسبت به بررسی و حک و اصلاح و عملیاتی کردن آن تصمیم گیری شود.
وی گفت: این مجموعه برای قضاوت کارشناسان و صاحب نظران، قابل ارائه به عموم نیز می‌باشد.
وی در بخش پایانی اظهارات خود با اشاره به کتاب «سکوت بره‌ها» و مضامینی که در آن بیان کننده نحوه مدیریت اشخاصی است که افراد تحت امر آنها حاضر به دادن جان خود برای آنها هستند، گفت: ما نیز در بانک مرکزی برای مردم ایران کار کردیم و هنوز هم فعالیت خود را ادامه می‌دهیم مردم ایران کارفرمای ما هستند و شخصیت، هویت، رفتار و منش این مردم را طوری است که جا دارد انسان برای حفظ حقوق و منافع آنها بمیرد. ما هم این کار را کردیم و در آینده هم در هر فرصت و شرایطی این احساس را خواهیم داشت.
وی افزود: در کنار همه بحثها نقطه قوت ما این است که همه بحثها و دعواها و اختلاف نظرها و غوغاها با نیت و هدف خدمت به کشور و بهتر کردن وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم و رشد و توسعه اقتصادی کشور است. نقطه مورد اختلاف، روش انجام کار و جهت حرکت برای رسیدن به آن هدف مطلوب است.
رئیس کل سابق بانک مرکزی با بیان اینکه سعی کرده‌ام در طول مدت خدمت آیین خدمتگذاری به مردم را فراموش نکنم اظهار داشت: این درحالی بود که هیچگاه به حول قوه الهی آیین حفظ شغل خود را یاد نگرفتم و یاد نخواهم گرفت.
وی گفت: خدمتگذاری به مردم راه مستقیمی است که مقاومت در آن ارزش استقامت و بذل همه چیز را دارد.
مظاهری در پایان با اشاره به بیت «هر چه داری اگر به عشق دهی/ کافرم گر جوی زیان بینی» جمله آخر خود را اینچنین بیان کرد:‌ الحمدالله رب العالمین.

مهدی فخر